UWAGA. To jest jedynie szkic tekstu, który w przyszłości należało będzie rozbudować i rozwinąć.
KOŚCIÓŁ FARNY p.w. śś. Męczenników Wita, Modesta i Krescencji
Kościół parafialny w Sierpcu. Drzeworyt z Tygodnika Ilustrowanego, 1869, nr 104.
Ryt. P. Dziedzic, 1869 r.
RYS HISTORYCZNY
Przyjmuje się, że wezwanie parafii (mające jakoby archaiczny charakter) dowodzi „starożytności” świątyni. Dość „sympatyczne” (jak to określił swego czasu Paweł B. Gąsiorowski) podanie, odnotowane już w XIX wieku, wymienia rok 1003, jako czas założenia parafii w Sierpcu i wzniesienia z inicjatywy płockich benedyktynów pierwszej świątyni – rzekomo na gruzach pogańskiego miejsca kultu (względnie świątyni).
Historyczne wzmianki o parafii w Sierpcu pochodzą dopiero z XIV wieku. Budowa obecnej świątyni rozpoczęła się zapewne wiek później. Przyjmuje się, że częściowo wykorzystano wówczas wcześniejsze mury nieznanej nam bliżej świątyni kamienno-ceglanej (na dowód wskazywana jest ściana północna prezbiterium). Miał tu stać kościół romański (Łoziński, Miłobędzki 1967; Witwicki 1972) sięgający wieku XII (!). Zdaniem Roberta Kunkela – tę fałszywą interpretację należy stanowczo odrzucić.
Obecnie istniejącą świątynię wzniósł budowniczy Jan z Przasnysza z synami (ten sam warsztat budował kościoły Najświętszej Marii Panny i Ducha Świętego) na przełomie XV i XVI w. Fundatorami byli właściciele miasta – Sieprscy. Prawdopodobnie w 1520 r. konsekrowano kościół. Prawdopodobnie w niedługim czasie później dobudowano od południa kaplicę grobową dla fundatorów. Pochowano w niej starostę płockiego, Prokopa Sieprskiego w 1515 roku. W 1569 roku kaplicę remontowano. Fakt ten upamiętnia piaskowcowa tablica, umieszczona niegdyś na ścianie zewnętrznej świątyni (dziś wewnątrz kościoła). Tekst na tablicy:
,,Magnificus dominus Andreas Sieprski a Gulczewo, Palatinus Ravensis, Capitaneus Plocensis, capellam in seniorum corpora requiest, restauravit Anno Domini 1569 Aetatis vero sue LXXI.’’
Trzecim etapem rozbudowy świątyni, była budowa kwadratowej wieży od strony zachodniej przeprowadzona między 1520 a 1540 rokiem, z inicjatywy proboszcza Jana Sieprskiego.
Kościół Farny w Sierpcu. Rzut przyziemia. Rys. T. Kowalski
Od strony północnej prezbiterium znajdowały się nieistniejące dziś zakrystia ze skarbcem (wymieniane w wizytacjach, rozebrane w XIX w.). Świątynia ucierpiała w pożarach w latach: 1630, 1648, 1794; w latach II wojny światowej pełniła funkcję magazynu zboża.
Kościół wymaga szczegółowych badań architektonicznych i dokładnej analizy źródeł, które pozwoliłyby na lepsze rozpoznanie dziejów budowlanych świątyni.
Kościół w okresie I wojny światowej.
Pocztówka, z allegro.pl
DYSPOZYCJA PRZESTRZENNA OBIEKTU
Kościół murowany, jednonawowy, orientowany z prezbiterium węższym, zamkniętym prosto. Od południa kaplica grobowa i kruchta. Przy prezbiterium od strony południowej kwadratowa zakrystia. Od zachodu masywna, czterokondygnacyjna wieża na planie czworoboku. W przyziemiu wieży kruchta. Świątynia przekryta stropem z fasetą. Kaplica otwarta ku nawie półkolistą, wysoką arkadą. Nawa oddzielona od wieży szerokim, ostrym łukiem. Od zachodu chór muzyczny murowany, wsparty na trzech koszowych arkadach. Wejście główne, zachodnie zamknięte ostrołukowo. Okna w nawie zamknięte koszowo, w wieży – ostrołukowo.
Kościół w 2009 r. Fot. Tomasz Kowalski
Widok na kapliczkę stojącą na cmentarzu przykościelnym w latach 50-tych i współcześnie. Fot. MWM, Fot. red.
WYPOSAŻENIE:
- Ołtarz główny, barokowy z XVIII wieku z elementami rokokowymi. W polu głównym kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, przysłaniana wizerunkiem Zmartwychwstania Chrystusa. Nad bramkami figury świętych Stanisława i Wojciecha. Na gzymsach figurki puttów. W zwieńczeniu obraz św. Wita, Modesta i Krescencji.
- Ołtarz boczny, późnobarokowy, z końca XVIII wieku. W polu głównym obraz Matki Bożej Różańcowej, w zwieńczeniu obraz św. Józefa (?).
- Prospekt organowy, rokokowy, z końca XVIII wieku.
- Rzeźbiona ambona i stalle, z warsztatu Piotra Dąbka z Brodnicy, z połowy XX wieku.
Gotycka wieża kościoła, oraz wnętrze świątyni (część zachodnia). Fot. red.
Wnętrze świątyni (widok na wschód) oraz barokowy ołtarz główny. Fot. red.
CZYTAJ WIĘCEJ NA „STARYM SIERPCU”:
-
O tajemniczych kamieniach w murach sierpeckiej fary – zobacz >>
-
O polichromii Władysława Drapiewskiego – zobacz >>
-
O rokokowej monstrancji z kościoła farnego – zobacz >>
-
O nieistniejącej ambonie łodziowej w kościele farnym w Sierpcu pisałem w: Ambona łodziowa w Sierpcu – geneza zjawiska artystycznego i jego sierpeckie echa, „Notatki Płockie. Kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 242/1 (2015), s. 16–21.
-
O niektórych heraldycznych motywach ukrytych w murach sierpeckiej fary pisałem w: Heraldyczne ślady w sztuce ziemi sierpeckiej, [w:] Opowieści genealogiczne z ziemi sierpeckiej: 400. rocznica śmierci Bartłomieja Paprockiego, red. Paweł Bogdan Gąsiorowski, Sierpc 2014, s. 49–84, ISBN: 978-83-62177-13-4
STARY SIERPC 