Ulica Zamczysko

Tomasz Kowalski Dodaj komentarz

Sporym nieporozumieniem było wprowadzenie do naukowego obiegu informacji o znalezionej w XIX-wiecznych aktach miejskich (AGAD, KRSW) nieużywanej dziś nazwie toponimicznej „Zamczysko” w odniesieniu do jednej z ulic miasta Sierpca. Wiadomość tę wprowadzili do literatury W. Sułkowski i M. Witwicki (Sierpc. Studia i Materiały, Sierpc 1972, s. 86, 103), przy czym ten drugi bez cienia wątpliwości podał, że w ten sposób zwana była ówczesna ulica Marcelego Nowotki – dziś Benedyktyńska. Za tymi informacjami podążyli w 2003 roku ks. T. Żebrowski i M. Krajewski (Dzieje Sierpca i ziemi sierpeckiej, Sierpc 2003, s. 87, 93, 202). W kolejnych popularnonaukowych publikacjach informacje te były bezwiednie powielane i niejako „w myśl tradycji” przyjmuje się dziś powszechnie, że dzisiejsza ulica Benedyktyńska to dawna ulica Zamczysko. Popularyzacja tej tezy wzmogła się w ostatnich latach przy okazji prac archeologicznych prowadzonych po drugiej stronie rzeki Sierpienicy, w miejscu dawnej siedziby Prokopa Sieprskiego (zob. więcej >>).

Spróbujmy doprecyzować kilka faktów.

Fakt 1

Dokument, na który powołują się Sułkowski i Witwicki w 1972 roku, to raport Magistratu Miasta Sierpca z 6 lipca 1858 roku skierowany do Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych dotyczący pożaru miasta, który wybuchł tego dnia przed południem w „w mieście tutejszym w Ulicy Zamczysko„.

Dokument szczegółowo omawia przebieg pożaru i straty jakie ponieśli właściciele (nikt nie stracił życia; przy gaszeniu pożaru szczególnie zasłużył się Jan Zgagowski). Spłonął „dom z drzewa pod kleńcem” [nr 247], „piec zduński z drzewa pod dranicami w którym to zabudowaniu urządzone było mieszkanie” [nr 247 A], „chlew z drzewa pod dranicami” [nr 247 B] i „szopa z drzewa pod dranicami” [nr 247 C]. Dawnym właścicielem tych nieruchomości był Karol Erchardt, a w chwili pożaru zarządzali nim jego spadkobiercy. Na posesji nr 247 mieszkali: Witalis Zieliński i Ludwik Erchardt, a na posesji nr 247 A – Mateusz Piotrowski i Józef Kowalkowski.

Raport ściśle lokalizuje rzeczoną posesję:

Niebezpieczeństwo groziło wielkie gdyż zgorzałe budowle czyli mieszkanie w którym wszczął się pożar ze strony zachodniej przytykały do jatek własnością kassy miejskiej będących z drzewa pobudowanych, od strony północnej o łokci 20 przyległe były kościołowi parafialnemu, a zaś od strony południowej przez dość wąską ulicę, bo o łokci 6 są położone budowle drewniane.

AGAD, KRSW, 4689, 448-451.

Fakt 2

Ulica Benedyktyńska w obecnym przebiegu w 1858 roku jeszcze nie istniała. Dokumenty z 1859 roku mówią dopiero o planach wytyczenia nowej ulicy pod nazwą Szpitalna, rozpiętej między kościołem Ducha Świętego a kościołem parafialnym i wykonania na niej nowego mostu (przerzuconego nad kanałem prowadzącym od dawnych jatek w kierunku północnym, do rzeki, przecinającym ulicę w pobliżu dzisiejszej posesji nr 4, por. plan poniżej). Zamierzano zlikwidować istniejący w tym miejscu niewielki cmentarz ewangelicki (zaznaczony na planie z 1800 roku, zob. też >>), zamknięty w 1840 roku i przy wytyczeniu nowej ulicy o szerokości 6 sążni (ok. 12 m) i jej wybrukowaniu „zachęci się mieszkańców do stawiania przy niej domów gdyż na ten cel przedstawia dosyć placów zdalnych” (AGAD, KRSW, 4689, s. 452, 455).

Fakt 3

Drewniane jatki, do których od wschodu przylegała spalona posesja przy ul. Zamczysko zaznaczone są na planie miasta z 1894 roku (por. plan poniżej). Jatki rzeźniczo-piekarskie były restaurowane w 1859 roku i z raportu Rządu Gubernialnego Płockiego, kierowanego do Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych dowiadujemy się, że „jatki położone są obok kościoła parafialnego obecnie restaurującego się” i zdaniem gubernialnego inżyniera należałoby znaleźć dodatkowe oszczędności, za które można „uskutecznić jakieś roboty dodatkowe dla zasłonienia jatek i upiększenia widoku od strony kościoła” (AGAD, KRSW, 4689, s. 459).

Ciekawostką jest fakt, że wówczas przetarg na restaurację jatek wygrał miejscowy proboszcz, ks. Makary Grabowski, co wywołało niemałe poruszenie władz administracyjnych. Poskutkowało ono pismem Wydziału Wyznań KRSW skierowanego do Władz Diecezjalnych (ośmiu diecezji polskich, w tym biskupa płockiego) z wezwaniem do zwrócenia wszystkim duchownym uwagi na przepisy prawa kanonicznego, które „wzbraniają duchownym trudnienia się spekulacjami mającymi na celu zyski” (AGAD, KRSW, 4689, s. 462-463).

Konkluzja

Wszystko wskazuje na to, że mianem ulicy Zamczysko nazywano w połowie XIX wieku fragment dzisiejszej ulicy Farnej od skrzyżowania z dzisiejszą ulicą Biskupa Floriana w kierunku rzeki (wzdłuż posesji: Farna 16, 18, 20, 22, 24). Faktem jest, że droga prowadziła w kierunku ruin zamku, pozostającego wciąż w świadomości mieszkańców Sierpca (zob. plan miasta z 1800 roku z nazwą „Schloss Platz” – Plac Zamkowy oraz relacja prasowa z 1848 roku, zob. niżej). Nie znalazłem dotąd innych odniesień (poza rzeczonym dokumentem o pożarze z 1858 roku) do nazwy Zamczysko; być może była to jedynie nazwa zwyczajowa, a ulicę te faktycznie oficjalnie mianowano ulicą Farną? (jak to widać na planach z 1800 i 1894 roku).

Sierpc, lokalizacja ulicy Zamczysko na planie miasta z 1800 r.
Sierpc, lokalizacja ulicy Zamczysko na planie miasta z 1894 r.
Wzmianka o zamku w Sierpcu w „Gazecie codziennej” z 1848 roku (nr 310, s. 2)
Kościół farny w Sierpcu. Gab. Ryc. BUW, Widoki Zabytków Starożytności, t. V, tabl. 67. 1851-3. Skan dzięki uprzejmości Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca. Czerwonym okręgiem zaznaczono posesję z budynkami spalonymi w pożarze z 1858 roku.

Postscriptum

Dla porządku dodajmy, że pierwsze drewniane jatki w Sierpcu zbudowano w 1830 roku. W 1827 roku wybrano pierwotny plac pod budowę jatek ze schlachtuzem (rzeźnią); podłużna parcela nr 59 miała wymiary 19×200 łokci; właścicielką posesji była wdowa Franciszka Parulska i jej córka Ewa z męża Kasperska; atutem dla lokalizacji był zlokalizowany na niej rów na nieczystości prowadzący w stronę rzeki; wobec sprzeciwu współwłaścicielki posesji (Kasperskiej), na zlokalizowanie samych jatek wybrano inne, trzy sąsiadujące działki, których właścicielami byli: Jan Zieliński, Tomasz Herpel i Gotlieb Drewal, o łącznych wymiarach 24×80 łokci; decyzję tę z kolei oprotestował proboszcz sierpecki, twierdząc, że place te znajdują się za blisko kościoła – ostatecznie szlachtuz wzniesiono na gruncie Jana Turalskiego, za rzeką, 165 metrów od kościoła farnego [AGAD, KRSW, 4685, s. 346-348, 377-378, 434, 436]. Murowane jatki, istniejące do dziś wzniesiono na Nowym Rynku dopiero na początku XX wieku (zob. >>).

Ignacy Konarzewski (1868-1930) naczelnik powiatu sierpeckiego, społecznik

Tomasz Kowalski Dodaj komentarz

Mija 90 lat od śmierci zasłużonego dla dziejów Sierpca i regionu społecznika, urzędnika, ziemianina Ignacego Konarzewskiego – postaci lakonicznie pojawiającej się na kartach współczesnych opracowań dotyczących dziejów miasta Sierpca, prawie całkowicie nieznanej i wydawać by się mogło – zapomnianej. Podobnie jak jego zniszczona mogiła na cmentarzu parafialnym w Sierpcu – wszak upamiętniona obszernym i rzucającym się w oczy przechodniów nagrobkiem, lecz oznaczona nader skromną i niewiele mówiącą inskrypcją. Z okazji zbliżającej się rocznicy śmierci Ignacego Konarzewskiego, która przed dziewięcioma dekadami pogrążyła w smutku społeczeństwo Sierpca i powiatu sierpeckiego, postanowiliśmy na łamach „Starego Sierpca” przywrócić pamięci jego bogaty i szlachetny życiorys.

Ignacy Romuald Konarzewski urodził się we wsi Rydzynki (parafia Tuszyn, powiat łódzki wschodni) 26 stycznia 1868 roku. Był synem Jana i Tekli ze Strumiłłów małżonków Konarzewskich. Odbył służbę w armii carskiej, wcielony do 18. Klasickiego Pułku Dragonów (ros. 18-й драгунский Клястицкий полк) zyskując oficerski stopień korneta. Zapewne z racji translokacji wojsk do Mławy związał swe dalsze życie rodzinne i zawodowe z Mazowszem Płockim. 5 lutego 1894 roku poślubił w kościele parafialnym w Borkowie Kościelnym Jadwigę Szmakfefer-Prądzyńską (vel Schmackpfefer; ur. 1864 w Jarczechowie) z Białego Błota, córkę ziemian Henryka Leopolda i Pelagii z Chrzanowskich Szmakfefer-Prądzyńskich.

W 1901 roku był powiatowym taksatorem ubezpieczeń w powiecie tureckim (wielkopolskie), a następnie powołany został na wyższe stanowisko inspektora w Centralnym Zarządzie Ubezpieczeń Wzajemnych w Warszawie. Z tego stanowiska ustąpił jednak na własne życzenie, rezygnując z drogi dalszych awansów i objął obowiązki inspektora powiatowego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych w Sierpcu (przyjmował interesantów w biurze przy ówczesnej [1916 r.] ulicy Dworcowej 10 – dziś Wojska Polskiego). Funkcję tę pełnił do swojej śmierci. Jak napisano w jego pośmiertnym wspomnieniu:

Dał się poznać jako niezwykle zdolny pracownik na niwie ubezpieczeniowej.

Napisano o nim również:

Cechowały go wielkie zalety serca i umysłu, nieskazitelny charakter oraz nad wyraz wysokie poczucie obowiązków zarówno służbowych jak i społecznych. Ze szczególnym zamiłowaniem oddawał się pracy publicznej w szeregach strażactwa ochotniczego, miłując tę pracę naprawdę całym sercem i oddając się z bezgranicznym poświęceniem.

Ignacy Konarzewski był bowiem pierwszym prezesem założonej w 1924 roku Ochotniczej Straży Pożarnej w Kurowie, a później jej członkiem honorowym; prezesem oddziału Związku Floriańskiego; a od 11 lutego 1924 roku (czyli od chwili jego zorganizowania) prezesem Związku Straży Pożarnych Okręgu Sierpeckiego. Był też członkiem Rady Związku Straży Pożarnych województwa warszawskiego i członkiem komisji rewizyjnej tego związku.

Wszędzie wykazywał niezrównany zapał do tej dziedziny pracy społecznej. Obdarzony był wyróżniającą się pogodą ducha, objawiającą się zawsze w radosnym usposobieniu, nawet w najuciążliwszych warunkach pracy, dawał wiele natchnienia do wysiłków i otuchy wszystkim towarzyszom pracy  zawodowej i społecznej, za co go otacza czcią i miłością.

Dowodem jego zasług, powszechnej estymy i należytej oceny wartości przez niego wyznawanych było powierzenie Ignacemu Konarzewskiemu funkcji naczelnika powiatu sierpeckiego w przełomowej chwili odradzającej się państwowości polskiej w listopadzie 1918 roku. 8 grudnia tego samego roku wiec ludowy, który odbył się w remizie miejscowej Straży Pożarnej wyraził życzenie by Konarzewski przejął obowiązki komisarza ludowego. Na to stanowisko jego kandydaturę poparł również sejmik powiatowy. Stanowisko objął to jednak mianowany przez władze centralne, nowo przybyły do Sierpca Antoni Jaros.

Ignacy Konarzewski (1868-1930). Fot. Mazowsze Płockie i Kujawy, 1927 (10).

Pełniona przez Konarzewskiego funkcja naczelnika powiatu (spadek po urzędzie tego szczebla z czasów zaboru rosyjskiego) oraz komisarza ludowego (lub komisarza powiatowego) w świetle nowo tworzonego ustawodawstwa II Rzeczpospolitej, śmiało może zostać porównana do funkcji starosty (który to urząd pojawił się w Polsce dwudziestolecia międzywojennego nieco później). De facto pełnił więc Ignacy Konarzewski funkcję pierwszego starosty powiatu sierpeckiego w odrodzonej II Rzeczpospolitej.

Wyrazem uznania, szacunku i zaufania którym obdarzano Ignacego Konarzewskiego były też inne stanowiska, które piastował: przez 11 ostatnich lat życia był prezesem sierpeckiego oddziału Związku Ziemian. Pełnił również funkcję prezesa, a później wiceprezesa miejscowego komitetu Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Był także przewodniczącym rady nadzorczej sierpeckiego oddziału Kasy Stefczyka oraz członkiem innych, licznych organizacji.

Za swoje wybitne zasługi na polu pracy publicznej był wyróżniony szeregiem odznaczeń, z których warto wspomnieć najważniejsze: państwowy Srebrny Krzyż Zasługi oraz odznaczenia przyznane na polu służby pożarniczej: Złoty Medal „Za Zasługi dla Pożarnictwa” oraz znak „Za wysługę 25 lat w Służbie Pożarniczej”.

Szeroko rozgałęziona rodzina Schmackpfefferów (vel Szmakfeferów) posiadała kilka majątków ziemskich w okolicach Sierpca. Jednym z nich było Smorzewo w parafii Kurowo (do 1897 roku). Zbiegiem okoliczności było jednak, że w sąsiednim Kuniewie po kilku latach osiedli młodzi małżonkowie Konarzewscy. W 1911 roku Ignacy zakupił tu folwark od rodziny Kotarskich. Tutaj doczekał się narodzin syna – Stanisława. Ignacy Konarzewski prężnie i owocnie zarządzał folwarkiem. Do dworu należała murowana kaplica, w której przy ważniejszych okolicznościach odprawiane były nabożeństwa przez duszpasterzy parafii w Kurowie. Miały być w niej również udzielane chrzty nowym potomkom rodziny Konarzewskich.

Ignacy Konarzewski zmarł niespodzianie 14 listopada 1930 roku w toku obrad nad sprawami strażackimi, w czasie posiedzenia zarządu Związku Straży Pożarnych Okręgu Sierpeckiego powiatu sierpeckiego. Przeżył 62 lata.

Pogrzeb Ignacego Konarzewskiego odbył się 17 listopada 1930 roku na cmentarzu parafialnym w Sierpcu. Wzięło w nim udział 18 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych (około 400 strażaków), z 7 sztandarami, 5 orkiestrami oraz 33 delegatów z szeregu innych jednostek straży. Konarzewskiego żegnało licznie zgromadzone miejscowe społeczeństwo i koledzy z branży ubezpieczeniowej. Przemówienia nad mogiłą wygłosili: prezes Okręgowego Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych Antoni Bukowski, dyrektor wojewódzkiego oddziału Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych J. Przedpełski z Warszawy oraz prezes Związku Straży Pożarnych województwa warszawskiego Stanisław Waligórski.

W zdawkowych, lecz pełnych żalu słowach żegnali pożytecznego obywatela i dzielnego druha

W 1938 roku wdowa po Ignacym, Jadwiga, mieszkająca już wówczas w Sierpcu, zrzekła się swojej części własności Kuniewa na rzecz syna Stanisława. Ten jednak sprzedał majątek rodzinie Zyskowskich. W 1945 roku ziemię rozparcelowano, a dwór rozebrano i nie ma po nim dziś śladu. Miejsce po dawnej siedzibie Konarzewskich znaczą dwa niewielkie stawy i nikłe resztki parku w pobliżu gospodarstwa nr 12 (>>). Kaplica dworska istniała jeszcze w 1951 roku (zob. fot. powyżej), lecz nie zachowała się do naszych czasów.

Grobowiec, w którym spoczęły doczesne szczątki Ignacego Konarzewskiego zachował się na cmentarzu parafialnym w Sierpcu (sektor C3; rząd A; nr 13 >>). Razem z nim spoczęła żona Jadwiga (zd. Szmakfefer-Prądzyńska) oraz jej rodzeństwo – siostra Mieczysława Leopoldyna (ur. 1867; pracowniczka Spółdzielni „Zgoda” w Sierpcu) oraz brat Zygmunt Polikarp Jan (ur. 1872; dziedzic Mochowa, ożeniony z Janiną zd. Prylińską – taż pochowana w Borkowie Kościelnym). Silnie zniszczony nagrobek ulokowany w zachodniej części sierpeckiego cmentarza zdaje się być dziś całkowicie zapomniany. Sprawy należnej pamięci o osobach tu pochowanych nie ułatwia lastrykowa, niewielka tablica z wybitnie lakoniczną inskrypcją wspominającą małżeństwo Konarzewskich i rodzeństwo Szmakfefer-Prądzyńskich (zapisane tu jedynie z drugim członem nazwiska), która na domiar złego jest coraz mniej czytelna.

Może warto przy tej okazji przypomnieć społeczeństwu Sierpca oraz władzom powiatu sierpeckiego o miejscu spoczynku doczesnych szczątków pierwszego „ojca” odrodzonego, w pełni polskiego starostwa sierpeckiego? Szkoda byłoby skazać Go na całkowite zapomnienie i pozwolić by obszerny, zapomniany dziś grobowiec, stojący w „atrakcyjnej” części cmentarza, miał kiedyś ustąpić miejsca pod nowe pochówki.

PS – Poszukuję fotografii Ignacego Konarzewskiego, które mogłyby jeszcze bardziej wzbogacić niniejszy tekst. Szukam także kontaktu z potomkami małżonków Konarzewskich. Jeśli na ten tekst trafią osoby spokrewnione z opisanymi tu rodzinami, uprzejmie proszę o kontakt e-mailowy.

PPS – Z historią rodziny Schmackpfefferów zetknąłem się po raz pierwszy przed 10 laty w czasie inwentaryzacyjnych objazdów okolic Sierpca z niezastąpioną towarzyszką tych wypraw Agatą Warczachowską. Wówczas rozpoczęliśmy wspólne zbieranie materiałów o dziedzicach Mochowa i innych rodzinach z nimi spokrewnionych, w tym o Konarzewskich z Kuniewa. Materiały zbieraliśmy w bibliotekach i archiwach, ale przede wszystkim przeprowadziliśmy dziesiątki rozmów z wiekowymi mieszkańcami wielu wsi, z których dziś wielu, po dekadzie od rozpoczęcia naszych działań, Wszechmocny zdążył powołać do Wieczności. Ogrom materiału, który w iście kronikarski sposób zebrała wówczas Agata, do dziś nam służy do podejmowania kolejnych, regionalnych tematów i rozwijania interesujących wątków z historii Sierpca i okolic. Również przy pisaniu tego tekstu Agata służyła mi swoją pomocą i radą. Z radością i wdzięcznością korzystałem również z opracowanych przez Nią transkrypcji naszych rozmów z sukcesorką rodziny Schmackpfefferów, Panią Jadwigą Prądzyńską z Mochowa (ur. 1924), które przeprowadziliśmy w lipcu 2010 roku.

Pl. F. Chopina 6

Tomasz Kowalski Dodaj komentarz

UWAGA. To jest jedynie szkic tekstu, który w przyszłości należało będzie rozbudować i rozwinąć.

Sierpc, nieruchomość, pl. Fryderyka Chopina 6 (daw. Nowy Rynek 10, Plac 6 Sierpnia 10, Pl. Zygmunta Wolskiego 10, później 6 i 6a).

Ciekawa jest historia posesji ulokowanej przy zachodniej pierzei Nowego Rynku. Historyczne obiekty architektury przetrwały jedynie w jej części podwórzowej, a znany skądinąd sierpczanom dom frontowy (zsunięty z osi podłużnej nieruchomości na południowy jej kraniec), w którym w okresie PRL mieścił się sklep spożywczy nr 1 (tzw. jedynka), został zbudowany być może w okresie II wojny światowej, w miejscu poprzedniego, niewielkiego drewnianego domu (między 1938 a 1946 r.). Historia nieruchomości sięga początków XX wieku. Z racji układu topograficznego nieruchomości (znaczna jej część, dużo szersza, sięgająca nieistniejącego rowu poniżej skarpy przy obecnej ul. Konstytucji 3 Maja, mieściła się w jej zachodniej części, por. plan z 1938 r. poniżej) przez środek wąskiego pasa posesji wytyczona została droga dojazdowa, umożliwiająca do niej dostęp z placu rynkowego (zachował się na niej historyczny bruk z tzw. kocich łbów).

Sierpc, posesja przy Pl. F. Chopina 6 (granice zaznaczono niebieską linią).
Na podkładzie planu miasta z 1938 r.

Posesja pod obecnym adresem pl. Fryderyka Chopina 6 i 6a (niegdyś nr 10) należała do rodzin żydowskich – najpierw właścicielem był Ajzyk Rozen, a później (w końcu l. 20. XX w.) Szaja Frydman. Obie rodziny były stosunkowo zamożne, a ich członkowie byli ogólnie znanymi przedsiębiorcami i zasłużonymi dla Sierpca samorządowcami (syn Rozena był członkiem Rady Miasta, a Frydman zasiadał w sejmiku powiatowym sierpeckim). Do posesji należała również działka w głębi kwartału (dziś adres pl. F. Chopina 6c) na której Rozen miał skład drewna, a po nim Frydman prowadził skład żelaza. Do 1934 roku współwłaścicielem nieruchomości (wraz z Frydmanem) był Lejb Dobroszklanka.

Część posesji ze składem nie miała bezpośredniego dostępu do placu rynkowego (ani z żadnej innej strony) i dlatego zapewne już Rozen zdecydował się „rozsunąć” domostwa i oficyny przy pierzei rynkowej na boki (do północnej i południowej krawędzi działki) i przeprowadził środkiem drogę na tył posesji. Dla własnej wygody oraz dla klientów składu – zdecydował się wybrukować dojazd.

Szaja Frydman był właścicielem Składu Żelaza i Cementu oraz innych produktów budowlanych. Tradycja przedsiębiorstwa sięgała 1890 roku. Poprzednim właścicielem był Chaim Mintz, który przysposobił wcześnie osieroconego Frydmana. Siedziba składu i sklep żelazny mieściły się w domu przy ul. Nowy Rynek 21 (dziś Pl. F. Chopina 16). Wydaje się, że na posesji pod numerem 10 mieściły się dodatkowe budynki służące przedsiębiorstwu Frydmana.

Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu 1938 r.

12 września 1928 r., Szaja Frydman prosił Magistrat o zgodę na postawienie na posesji Nowy Rynek 10 „prowizorycznego drewnianego szajerka na wkopanych słupach, krytego papą”. Zgodę wyrażono 6 października, po uprzednim zasięgnięciu opinii właściciela sąsiedniej nieruchomości (nr 11), Teodora Piekarskiego (projektowany szajer miał stać na granicy obu posesji). W szajerku ulokowano skład żelaza.

1 maja 1929 r., Magistrat zatwierdził projekt „pracowni stolarskiej murowanej krytej papą w m. Sierpcu przy ul. Nowy Rynek 10, własność Mieczysława Michalskiego”.

14 czerwca 1930, Magistrat zatwierdził plan „magazynu murowanego krytego papą na posesji nr 10 przy placu Nowy Rynek w mieście, własność Szai Frydmana”.

Z archiwaliów Magistratu Miasta Sierpca (1928-1930)
Fragment planu Sierpca z rozmieszczeniem granic hipotecznych nieruchomości, l. 60. XX w. Na niebiesko zaznaczono posesję przy ul. Pl. Z. Wolskiego 10 (dziś Pl. F. Chopina 6). Z arch. UM w Sierpcu.
Fragment zdjęcia lotniczego Sierpca z 1959 r. z zaznaczeniem granic nieruchomości przy Pl. Z. Wolskiego 10. Skan w zb. Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca.

Istotne jest, że do nieruchomości pod nr 10 administracyjnie „wciągnięty” był wąski pas gruntu po południowej jego stronie (przy granicy z posesją Chrapkowskich, dziś Pl. F. Chopina 4, zob. planik powyżej, dz. nr 1208). Znajdowały się tam dwa budynki – drewniany i murowany (z 1929 r.), w których przed II wojną światową mieszkał i prowadził zakład stolarski Mieczysław Michalski (po wojnie wydzielono tę nieruchomość i przydzielono jej osobny numer porządkowy – 9; budynki istniały jeszcze kilkanaście lat temu, dziś w tym miejscu znajduje się parking dyskontu Biedronka). Dalej, nieco w kierunku zachodnim działał zakład przetwórstwa drewna (tartak), który w czasie okupacji przejął Niemiec (miejscowi określali go mianem „Kapeluśnika”; zginął w wyniku samosądu w styczniu 1945 r., zob. Wspomnienia Sierpczan, tom 2, Sierpc 2016, s. 36-37). Ponownie uruchomiony został po zakończeniu okupacji i należał do Bolesława Wierzbickiego (dziś posesja ul. Bolesława Prusa 2c).

Tzw. Arbeitsbuch (książeczka pracy) sierpeckiego stolarza Adama Wyrzykowskiego z okresu II wojny światowej z adnotacją, że przed wojną, od 1937 r. zatrudniony był on w zakładzie stolarskim Mieczysława Michalskiego. Fot. przekazana przez Grażynę Kłos.

W 1946 roku w wykazie opuszczonych nieruchomości pożydowskich dom pod numerem 10 opisano jako: nieruchomość opuszczona; nr 10; właściciel: Frydman; dom murowany parterowy; oficyna drewniana; oficyna murowana jednopiętrowa, dwa magazyny murowane, 573 m2; 5 budynków. Stan posesji ilustruje fragment planu miasta z 1947 roku. Ówczesne granice hipoteczne działki zaznaczono niebieską linią. Kolorem czerwonym zaznaczono dom frontowy (na planiku nr I – dziś Pl. F. Chopina 6), kolorem zielonym dwie drewniane oficyny (północna [nr II] zachowana do dziś, południowa (drewniano-murowana w konstrukcji szkieletowej) [nr III] nieistniejąca [częściowo w jej miejscu w 2015 r. wzniesiono nowe, murowane pomieszczenia powiększonego zaplecza sklepu w domu frontowym]), kolorem żółtym murowane oficyny i magazyny (piętrowa oficyna mieszkalna [nr IV] dziś pod adresem Pl. F. Chopina 6a; parterowy magazyn północny [nr VI] zachowany do dziś; murowany magazyn południowy [nr V] (nieistniejący))

Fragment planu Sierpca z 1947 r. Nieruchomość pod obecnym adresem Pl. F. Chopina 6 i 6a. Kolorem uzupełnił T. Kowalski.

Według wyborczego spisu mieszkańców z końca l. 40. XX w. na terenie dawnej posesji Frydmana mieszkały rodziny: Falkowskich, Napiórskich, Nowakowskich, Pietruszków, Budulskich, Stefańskich, Wilczyńskich. W domu frontowym umieszczony był sklep spożywczy (później należący do PSS – nr 1), a w północnej oficynie-składzie magazyny do niego należące. Według księgi adresowej (1964 i 1978) na posesji przy Pl. Z. Wolskiego 10 siedzibę miał Miejski Zakład Pogrzebowy (informacja do zweryfikowania). Na parceli sąsiadującej z nieruchomością od południa (późniejszy nr 9) funkcjonował zakład stolarski Mieczysława Michalskiego (murowany warsztat z 1929 r. na planiku nr IX, dom – nr VIII), w późniejszych latach ulokowany był tu zakład kamieniarski (którego dziełem był m.in. Pomnik Bohaterów Ziemi Sierpeckiej z 1972 r.).

Lokatorzy w domach opuszczonych i poniemieckich, będących pod administracją Zarządu Miejskiego w Sierpcu. 1947 r. (podano nazwisko głównego lokatora, ilość zajmowanych izb, ilość osób i zawód głównego lokatora). Nowy Rynek 10 (pod Frydmanie)

Helena Stefańska – 2 izby, 3 osoby, córka prac.
Helena Pietruszka – 2 izby, 7 osób, robotnica
Maria Nowakowska – 1 izba, 2 osoby, robotnica
Stanisław Falkowski – 2 izby, 6 osób, stolarz
Franciszek Napiórski – 1 izba, 3 osoby, stolarz
Adam Wilczyński, 2 izby, 3 osoby, wytw. lem.
Józef Budulski, 2 izby, 7 osób, robotnik

Z archiwaliów Powiatowej Rady Narodowej w Sierpcu

Według relacji Grzegorza Napiórskiego w l. 50. XX w. na terenie posesji mieszkały rodziny: oficyna drewniana [nr II] – pp. Filant; oficyna drewniano-murowana [nr III] – pp. Budulscy, pp. Napiórscy, pp. Wilczyńscy; piętrowa oficyna murowana [nr IV] – pp. Hornikowscy, pp. Nowakowscy (na parterze), pp. Falkowscy (na piętrze); w budynku w głębi podwórza [nr VII] pp. Bakuła i pp. Ślepowrońscy.

Wśród mieszkańców posesji warto wymienić najmłodszą córkę pp. Stanisława i Heleny Falkowskich – Jolantę Falkowską, późniejszą siostrę zakonną w Zgromadzeniu Sióstr Wspólnej Pracy od Niepokalanej Maryi (w zakonie – s. Albanę, ur. 1949-2019, zob. nekrolog >>).

Sierpc, Pl. F. Chopina 6, 6a i 7. 1972 r.. Ze zbiorów NAC.
Sierpc, Pl. F. Chopina 6. L. 70. XX w. Ze zbiorów Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca.
Sierpc, Pl. F. Chopina 6. Fot. T. Kowalski, 2015 r.
Sierpc, Pl. F. Chopina 6 i 6a (drewniana oficyna – na planiku nr II). Fot. T. Kowalski, 2011 r.
Sierpc, Pl. F. Chopina 6 i 6a, widok od południa (od prawej: dom frontowy [nr I], drewniana parterowa oficyna [nr II] i piętrowa murowana oficyna [nr IV]). Fot. T. Kowalski, 2011 r.
Sierpc, Pl. F. Chopina 6a (od prawej: drewniana parterowa oficyna [nr II] i piętrowa murowana oficyna [nr IV]), widok od południa. Fot. T. Kowalski, 2015 r.
Sierpc, Pl. F. Chopina 6a (drewniana parterowa oficyna [nr II] i piętrowa murowana oficyna [nr IV], w oddali ruiny murowanego składu [nr VI]), widok od wschodu. Fot. J. Kowalski, 2006 r.
Sierpc, Pl. F. Chopina 6a (murowana parterowa oficyna południowa z użytkowym poddaszem [nr III], nieistniejąca), widok od wschodu. Fot. J. Kowalski, 2006 r.
Sierpc, Pl. F. Chopina 6a (ciąg północnych oficyn i skład nr II, IV i VI), widok od wschodu. Fot. J. Kowalski, 2006 r.
Sierpc, Pl. Chopina, widok od wschodu. Po prawej południowe ściany budynków pod dawnym adresem Pl. Chopina 10 [nr I i III] oraz zabudowania dawnego zakładu stolarskiego Mieczysława Michalskiego [nr VIII]. Skrajnie z lewej fragment domu pod nr 8 (pp. Chrapkowskich). Fot. l. 80. XX w.? z zasobów Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca (źródło: Miejscowy plan szczegółowy rewaloryzacji fragmentów zabudowy Starego Miasta w Sierpcu, oprac. M. Dzięgielewski).
Sierpc, Pl. Chopina, widok od południowego zachodu. Widoczne zabudowania podwórzowe dawnego zakładu stolarskiego Mieczysława Michalskiego (daw. Pl. Wolskiego 9) [nr VIII i IX]. W tle murowana, piętrowa oficyna pod numerem 10 [IV]. Fot. l. 80. XX w.? z zasobów Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca (źródło: Miejscowy plan szczegółowy rewaloryzacji fragmentów zabudowy Starego Miasta w Sierpcu, oprac. M. Dzięgielewski).
Sierpc, Pl. Chopina, widok od zachodu. Widoczne zabudowania podwórzowe posesji nr 9 i 10. Fot. l. 80. XX w.? z zasobów Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca (źródło: Miejscowy plan szczegółowy rewaloryzacji fragmentów zabudowy Starego Miasta w Sierpcu, oprac. M. Dzięgielewski).
Sierpc, Pl. Chopina, widok od południowego zachodu. Zabudowania podwórzowe dawnego zakładu stolarskiego Mieczysława Michalskiego (daw. Pl. Wolskiego 9) [nr VIII i IX]. Z prawej strony nieistniejący dom pp. Chrapkowskich (daw. Pl. Z. Wolskiego 8). Fot. 1996 r., z zasobów Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca (fot. K. Falkiewicz).
Sierpc, Pl. Chopina, widok od południa. Zabudowania podwórzowe dawnego zakładu stolarskiego Mieczysława Michalskiego (daw. Pl. Wolskiego 9) [nr IX]. Fot. l. 80. XX w.? z zasobów Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca (źródło: Miejscowy plan szczegółowy rewaloryzacji fragmentów zabudowy Starego Miasta w Sierpcu, oprac. M. Dzięgielewski).
Sierpc, Pl. Chopina, widok od południa. Zabudowania podwórzowe dawnego zakładu stolarskiego Mieczysława Michalskiego (daw. Pl. Wolskiego 9); po lewej ruina zakładu [nr IX], po prawej tył oficyny południowej (pl. Z. Wolskiego 10) [nr III]. Fot. J. Kowalski, 2006 r.

Konstytucji 3 Maja 2

Tomasz Kowalski Dodaj komentarz

UWAGA. To jest jedynie szkic tekstu, który w przyszłości należało będzie rozbudować i rozwinąć.

Sierpc, dom, ul. Konstytucji 3 Maja 2 (daw. Czałpin 7, Leopolda Lisa-Kuli 7, Mariana Buczka 2), zbudowany w 1931 r.

Sierpc, ul. Konstytucji 3 Maja 2. Dom Józefa Kasperskiego, widok od wschodu. Fot. T. Kowalski, 2009 r.

Dom wzniesiono na posesji rodziny Kasperskich w dzielnicy nazywanej Czałpin. Pierwotnie obszerne nieruchomości należące do rodziny sięgały brzegów Sierpienicy na tzw. Bobrowie (tereny te nazywane były przez mieszkańców „dworskimi łąkami”). Pomiędzy rozparcelowanymi w późniejszych czasach działkami Kasperskich znajdowały się także kawałki nadrzecznych łąk (po południowej stronie Sierpienicy) należące m.in. do rodzin Waszczewskich, Spłocharskich, Kędzierskich, Graczykowskich, Łąckich. Stodoła Józefa Kasperskiego (zniszczona pociskiem w czasie wyzwolenia Sierpca w 1945 r.) znajdowała się po drugiej stronie ulicy Lisa-Kuli, nieopodal kamienicy (dziś posesje Konstytucji 3 Maja 1 i 3). Do Kasperskich należało także kilka nieruchomości położonych wzdłuż ulicy Stefana Żeromskiego (na obszernym areale pomiędzy obecną ulicą Dworcową i Narutowicza).

Fragment planu Sierpca z 1938 r. z zaznaczoną posesją Józefa Kasperskiego i domem przy ul. Konstytucji 3 Maja 2.

W maju 1930 roku Józef Kasperski złożył w Magistracie projekt nowego domu, który nie został jednak w pełni zaakceptowany i rajcy nanieśli uwagi. Po przeprojektowaniu i uwzględnieniu korekt Magistrat w maju 1931 r. zatwierdził kolejny projekt Kasperskiego na wybudowanie „domu mieszkalnego murowanego krytego blachą przy ulicy Czałpin 7”. Zastrzeżono jednak, że proponowana przybudówka od strony ulicy Czałpin nie została zaakceptowana i nie mogła zostać wzniesiona w takiej formie, jaka była przedstawiona na projekcie. W listopadzie 1931 roku dom był już ukończony, trwała budowa murowanego parkanu wokół posesji (budził on zastrzeżenia radnych wobec braku planów regulacyjnych ulicy).

Sierpc, ul. Biskupa Floriana, widok w kierunku zachodnim, na końcu osi widokowej, na wzgórzu dominantę stanowi dom Józefa Kasperskiego. Fot. T. Kowalski, 2014 r.

Dom zbudowany na nieznacznym wzniesieniu i rozwidleniu dróg stanowił niewątpliwą dominantę architektoniczną w okolicy. Szata architektoniczna budynku nosi znamiona skromnego klasycyzmu i formą nawiązuje do architektury pałacowej. Przez okolicznych mieszkańców nazywany był „dworkiem”, a Józefa Kasperskiego mianowano „dziedzicem Kasperskim”, choć nie był on ziemianinem, a dom nie stanowił części majątku ziemskiego w tradycyjnym rozumieniu tego słowa.

Kasperscy byli rodziną zasłużoną dla Sierpca. Józef Kasperski (1872–1949) w 1914 roku był członkiem Miejskiego Komitetu Obywatelskiego, w 1919 roku został wybrany radnym miejskim, a w l. 20. XX w. pełnił urząd zastępcy burmistrza Sierpca (był nim wówczas Józef Chrapkowski). Jego syn Mieczysław Dionizy Kasperski (1894–1942) był naczelnikiem Kasy Skarbowej w Sierpcu. Obaj (wraz z małżonkami) pochowani są na cmentarzu parafialnym w Sierpcu.

Córką Mieczysława i jego żony Marii była sierpecka nauczycielka Halina z męża Szymańska (zm. 2014 r.).

Sierpc, cmentarz parafialny, grób rodziny Kasperskich. Fot. T. Kowalski, 2016 r.
Sierpc, rodzina Kasperskich. W drugim rzędzie pośrodku Mieczysław Kasperski, po prawej Józef Kasperski. Pierwsza z lewej siedzi (najpewniej) Anastazja, żona Józefa. Fot. ze zbiorów rodzinnych, skan ze strony MyHeritage.
Sierpc, Mieczysław Dionizy Kasperski i Maria Kasperska (zd. Klimkiewicz). Fot. ze zbiorów rodzinnych, skan ze strony MyHeritage.

Dom współcześnie (2020 r.) został znacznie przebudowany. Znane są jedynie nieliczne, fragmentaryczne ujęcia kamienicy Kasperskiego na Czałpinie sprzed II wojny światowej. Poszukujemy innych fotografii. Polecamy tę sprawę uwadze czytelników!

Sierpc, dom ul. Konstytucji 3 Maja 2. Historyczna tabliczka adresowa – [ul. Mariana] Buczka 2. Fot. T. Kowalski, 2009 r.

11 Listopada 29

Tomasz Kowalski Dodaj komentarz

UWAGA. To jest jedynie szkic tekstu, który w przyszłości należało będzie rozbudować i rozwinąć.

Sierpc, kamienica, ul. 11 Listopada 29. Dawny adres (w 1939 r.): Ignacego Daszyńskiego 75a. Wcześniej: ul. Warszawska 75.

Sierpc, dom ul. 11 Listopada 29. Fot. Tomasz Kowalski, 2014 r.

Obecnie istniejący budynek, stojący w głębi posesji wzniesiono najpewniej w l. 30. XX w. (po 1927 r.; zaznaczony na planie miasta z 1938 r.).

Przerys planu miasta z 1938 r. Niebieskim kolorem oznaczono dawną numerację domów. Czerwoną linią zaznaczono obecnie istniejące domy z aktualną numeracją. Rys. Tomasz Kowalski, 2020 r.

W dwudziestoleciu międzywojennym nieruchomość należała do żydowskiej rodziny Lewkowicz. W niezachowanym, murowanym, piętrowym domu frontowym, stojącym niegdyś bezpośrednio przy ulicy (rozebrany w czasie okupacji niemieckiej), znajdowała się żydowska religijna szkoła początkowa (tzw. cheder) prowadzona przez Abrahama Icchaka z Bieżunia. W budynku z 11 pomieszczeniami mieścił się także sklep i olejarnia.

Po 1927 roku nieruchomość kupił zamożny żydowski przedsiębiorca i krawiec Icchak Szwajcer z Raciąża (wrócił nieco wcześniej z zarobkowej emigracji w Ameryce). Szwajcer wybudował w podwórzu drugą kamienicę z przeznaczeniem pod wynajem mieszkań. W dwupiętrowym, murowanym domu znajdowało się 15 pomieszczeń; na posesji stały również: oficyna i stajenki.

Szwajcer zginął w Oświęcimiu w czasie II wojny światowej. W latach 50. XX wieku od potomków Szwajcera nieruchomość odkupiła rodzina Remlinger.

Sierpc, ul. 11 Listopada (daw. Warszawska / Daszyńskiego). Widok w kierunku wschodnim. Strzałką zaznaczono nieistniejący frontowy dom pod adresem I. Daszyńskiego 75.
Sierpc, dom ul. 11 Listopada 29. Fot. W. Wiśniewski, l. 70. XX w., skan ze zb. Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca.
Sierpc, dom ul. 11 Listopada 29. Elewacja północna (od strony ul. Górnej). Fot. Tomasz Kowalski, 2014 r.
Sierpc, ul. 11 Listopada 29. Nieistniejący pawilon handlowy przy pierzei ulicy. Fot. Magdalena Staniszewska, 2008 r., z archiwum Sierpc Online (>>)

Stary Rynek 8

Tomasz Kowalski Dodaj komentarz

UWAGA. To jest jedynie szkic tekstu, który w przyszłości należało będzie rozbudować i rozwinąć.

Sierpc, nieistniejący dom, ul. Stary Rynek 8 (dziś Pl. Stefana Kardynała Wyszyńskiego 8). Dawny adres: Plac Józefa Piłsudskiego 8, Plac Jedności Robotniczej 8.

Sierpc, Stary Rynek 8. Dom Jana Łąckiego. Fragment pocztówki z 1939 roku (podpisanej: Sierpc jüdisches Wohnviertel Polen 1939; UWAGA: poszukujemy oryginału lub lepszego skanu tejże!)
Sierpc, Stary Rynek 8. Dom Jana Łąckiego (oznaczony strzałką). Fragment zdjęcia żołnierzy niemieckich z maja 1941 roku, ze zb. Pracowni Dokumentacji Dziejów Miasta Sierpca.

Parterowy, murowany dom z oryginalną fasadą zdobioną wysokim trójkątnym szczytem należał tuż przed II wojną światową do Jana Alojzego Łąckiego (zm. 1940 r.). Na początku XX wieku nieruchomość ta (oznaczona numerami hipotecznymi 153 i 234) była własnością Ludwika Prylińskiego z Borkowa Kościelnego, który w 1918 roku sprzedał ją Stowarzyszeniu Spożywczemu „Zgoda” w Sierpcu (w którego imieniu kupna dokonali: ks. Władysław Melcher i Florian Jasiński) [Not-Sierpc, również: KP 181, 1918, 4].

W czasach carskich oraz w pierwszych latach dwudziestolecia międzywojennego znajdował się tu sklep galanteryjny, który prowadziła żydówka Pesa (Pesia) Lubaszka (wśród klientów byli oficerowie 15. Ukraińskiego Pułku Huzarów oraz okoliczne ziemiaństwo i inteligencja). Pani Lubaszka słynęła także ze swojej działalności charytatywnej i szeroko pojętej dobroczynności (niedługo po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Lubaszkowie wyprowadzili się do Ameryki).

Dom przy Starym Rynku 8 miał długie, wąskie podwórko, które sięgało ulicy Żabiej (dziś Księcia Wacława, wcześniej 1 Maja). Południową część posesji zajmowały oficyny sięgające od domu frontowego, aż po skraj nieruchomości – po podziale działki i częściowej ich przebudowie wznosi się dziś dom pod adresem Księcia Wacława 4. Na posesji Łąckiego (pomiędzy domem Stary Rynek 8 i Farna 1) znajdowało się przejście z Rynku do ul. Żabiej – świadectwem niegdysiejszej funkcji komunikacyjnej tego fragmentu posesji był przejazd bramny (dziś częściowo zatarty) domu przy ul. Księcia Wacława.

Sierpc, kwartał między ulicami: Stary Rynek, 1 Maja, Farna i Pierackiego. Posesja Stary Rynek 8 oznaczona numerem 444. Na podkładzie planu miasta z 1947 roku rys. Tomasz Kowalski.
Sierpc, ul. Księcia Wacława 4 (oznaczono strzałką przejazd bramny na podwórze, niegdyś stanowiące część posesji przy Starym Rynku 8). Fot. Galeria Sierpc Online.
Sierpc, Stary Rynek. Fragment fotografii lotniczej z 1972 roku. Strzałką zaznaczono dom pod numerem 8, na lewo od niego widoczny ciąg murowanych oficyn zakończonych budynkiem przy ul. 1. Maja 4 (skrajnie z lewej). Fot. Zbyszko Siemaszko, skan za: Polska z lotu ptaka, KAW, 1972.

Dom istniał jeszcze w 1972 roku. Nie ma go już jednak na zdjęciach z ok. 1976 roku. Na jego miejscu w późniejszych latach wzniesiono nowy, piętrowy dom istniejący do dnia dzisiejszego.

Sierpc, Stary Rynek. Dom pod numerem 8 zaznaczono strzałką. Fragment pocztówki z 1967 roku, fot. W. Jabłoński.
Sierpc, Stary Rynek. Fragment pocztówki z l. 60. XX w. Strzałką zaznaczono dom pod numerem 8. UWAGA: poszukujemy oryginału lub lepszego skanu tejże!

UWAGA: Bliźniaczy dom stojący pod obecnym adresem Pl. Wyszyńskiego 8a stoi na miejscu nieistniejącego domu należącego przed wojną do Abrama Mławy spod ówczesnego adresu Farna 1. Wiele wskazuje na to, że interesujący nas dom spod numeru 8, jeszcze w czasach carskich przynależał do ulicy Farnej.

Sierpc, Pl. Stefana Kardynała Wyszyńskiego 8 i 8a. Budynki stojące w miejscu dawnych domów Stary Rynek 8 i Farna 1, fot. Tomasz Kowalski, 2011 r.

Znane są dziś nieliczne, fragmentaryczne ujęcia kamienicy Jana Łąckiego przy Starym Rynku, zaliczonej do kategorii „zabytków utraconych”. Poszukujemy innych fotografii. Polecamy tę sprawę uwadze czytelników!

Gmachy międzywojnia [#1] SZKOŁA

Tomasz Kowalski 1 komentarz

Zapraszamy na pierwszy odcinek nowej serii, w której Tomasz Kowalski przybliża widzom i słuchaczom historie obiektów użyteczności publicznej wznoszonych w Sierpcu w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Autor w ramach wykładu snuje refleksję historyczną oraz historyczno-artystyczną i poza dziejami obiektów opowiada o cechach i wartościach nowo wznoszonej sierpeckiej architektury publicznej.

Prezentowany odcinek poświęcony został budynkowi Szkoły Powszechnej nr 1 im. Adama Mickiewicza w Sierpcu wzniesionego w latach 1927-31 przez firmę „Biuro Budowlane Inżynier Jerzy Godlewski” według nieznacznie zmodyfikowanego projektu wzorcowego nr 94 dla siedmioklasowej szkoły z sześcioma oddziałami równoległymi, opublikowanego w 1926 roku przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Pierwowzór projektu wykonał warszawski architekt-inżynier Zdzisław Rabik w 1925 dla szkoły powszechnej w Nasielsku.

Słowa kluczowe: Zdzisław Rabik, Jerzy Godlewski, Jan Wierzbowski, Edward Żelewski, Szkoła Podstawowa nr 1 imienia Adama Mickiewicza w Sierpcu, Gimnazjum Miejskie im. Mikołaja Kopernika w Sierpcu, Collegium Leonium im. biskupa Leona Wetmańskiego w Sierpcu, ul. Płocka 26a, ul. Braci Tułodzieckich 2, ul. Edwarda Tułodzieckiego, ul. Grzymalska, Koński Rynek.

Polecana w odcinku książka: Michał Pszczółkowski, Architektura szkolna II RP, Łódź 2017 (zob. link >>)

Starosierpeckie wideowpisy [#6] REWOLTA

Tomasz Kowalski 1 komentarz

Zapraszamy na kolejny odcinek z serii starosierpeckich wideowpisów.

Dzisiejszy wykład poświęcony został tzw. sprawie sierpeckiej – wydarzeniu, które wstrząsnęło całą diecezją płocką przed 120 laty – latem 1900 roku. Miejscowa społeczność nie zgodziła się na translokatę wikariusza sierpeckiego, rektora kościoła poklasztornego w Sierpcu, ks. Bobińskiego. Doszło do rękoczynów i gróźb karalnych wobec przybyłych na miejsce kanoników kapituły płockiej. Ściągnęło to na parafię kilkutygodniowy interdykt (karę kościelną). Do rozpędzenia okupujących dom rektora parafian (w którym przebywał) wezwano oddział wojska kozackiego z Lipna (3. Uralski Pułk Kozaków). Po wywiezieniu zbuntowanego wikarego złość i gniew parafian skierowała się na miejscowego proboszcza.

Sierpeckie, święte wzgórze Loret stało się areną wydarzeń rodem z kryminału. O okolicznościach tego wydarzenia i skutkach jakie przyniosło dla sierpeckiej parafii opowiada Tomasz Kowalski.

Słowa kluczowe: Ks. Ludwik Bobiński, Ks. Jan Gęsty, Ks. Jan Fabianowicz, Ks. Wincenty Szymon Petrykowski.

 

Starosierpeckie wideowpisy [#5] NOWE

Tomasz Kowalski Dodaj komentarz

Mimo nieco opóźnionej publikacji nagranego wcześniej materiału gorąco zapraszamy Państwa do kolejnego odcinka naszego starosierpeckiego wideobloga.

W odcinku piątym Tomasz Kowalski prezentuje dzieje lokowanego w 1581 roku Nowego Miasta Loret (w obrębie dzisiejszego Sierpca) i szuka materialnych śladów po dawnym urbanistycznym założeniu miejskim. Nowy odcinek naszego cyklu polecamy szczególnie mieszkańcom osiedla zwanego dziś „iksami” (okolice ul. Powstańców).

Loret, Matka Boża Sierpecka, Piotr Potulicki, Zofia Potulicka, Rynek Nowego Miasta – wszystko to splata się w jednym, zupełnie niepozornym dziś miejscu w naszym mieście. Choć Nowe Miasto Loret nigdy się nie rozwinęło, a jego potencjał pozostał w niezrealizowanych, ambitnych planach rodziny Potulickich, to jego dzieje na trwałe zapisały się w strukturze urbanistycznej i wyjątkowym nazewnictwie jednej z dzielnic Sierpca. Zapraszamy i zachęcamy do odkrycia sierpeckiego Loretu!

Starosierpeckie wideowpisy [#4] MIANA

Tomasz Kowalski 1 komentarz

W czwartym odcinku naszego nowego cyklu rozważamy (szeroko) o mianach ulic, placów, osiedli naszego miasta. Punktem wyjścia dla tematu wykładu jest historyczne nazewnictwo „bohatera” poprzedniego odcinka, czyli Starego Rynku (Pl. Ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego). Tomasz Kowalski śledzi zmiany mian, które nadawano w przeszłości najważniejszemu placowi w mieście. Wykład wzbogacony jest o fragmenty historycznych planów miasta i archiwalne zdjęcia Starego Rynku.

Historyczne nazwy są częścią niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które świadczą o przeszłości miasta, dowodzą samoświadomości historycznej decydentów, którzy miana zmieniali i są świadectwem epok, w których były nadawane.

Czy Postaci „Prymasa Tysiąclecia” niezbędne jest aktualne miano sierpeckiego Starego Rynku? Czy nazwanie imieniem Kardynała Wyszyńskiego jednej z sierpeckich ulic/alej (może nowo wytyczonej?) byłoby ujmą dla Pamięci o księdzu kardynale (niebawem ogłoszonym błogosławionym)? Tym samym przywrócenie Rynkowi w Sierpcu jego należnej nazwy byłoby zgodne z prawdą historyczną na progu jubileuszu siedmiuset lat MIEJSKOŚCI Sierpca byłoby przypomnieniem sierpczanom o mianie tego najważniejszego w mieście placu, który od siedmiu stuleci dowodzi, że Sierpc jest pełnoprawnym MIASTEM?

Co sądzicie na ten temat?

Co sądzicie również o nadawaniu nowym ulicom w mieście neutralnych, sympatycznych, kwiatowo-owocowo-drzewnych nazw?

Na przestrzeni wieków główny miejski plac w Sierpcu nosił miana: Rynek, Rynek Starego Miasta, Stary Rynek, Rastenburger Platz, Plac Józefa Piłsudskiego, Alter Markt, Plac Jedności Robotniczej, Plac Księdza Stefana Kardynała Wyszyńskiego.